Efe; zulme, işkenceye, haksızlığa başkaldıran ve silahlanıp dağa çıkan, Kızan larıyla birlikte fakir fukarayı koruyup gözeten, zalimleri tepeleyen, ulusal çıkarları düşünerek gerektiğinde yurt savunmasına koşan yiğittir.

Efe kelimesinin başka anlamları da vardır. Mesela; Ege bölgesinin köy yiğitlerine, gençlere "EFE" denir. Zeybek sözü de "EFE" anlamında kullanılır. Kızan sözcüğü de "Delikanlı" anlamına gelir.

Efe; kızanların, zeybeklerin başıdır. Efe’ nin ekibindekilere "Kızan" denir. Kızanları Efe’ den ayıran özellik giyimde de belli olur. Efe, gümüş saat kösteği, gümüş sigara tabakası kullanır, Kızanları kullanamaz. Kızanlar, Efenin izni olmadan evlenemezler. Efe, kızanlarının babası, koruyucusu ve lideridir. Efe ile eşkıya yı birbirine karıştırmamalıdır.
Eşkıya, yol kesen, ev basan, soyguncu ve can kıyıcıdır.Çete sözü Efenin ekibine verilen ad olduğu gibi, eşkıya nın ekibine de verilen bir addır.
Efe, gönüllerde bir kahraman olarak yaşayan bir kültür hazinesidir.Zenginden aldığını fakire veren, yoksul kızlara çeyiz düzen, düğün dernek kuran kişidir.Efelerin ve kızanların kıyafetleri kendilerine özgü ve ilginçtir.

Kıllıoğlu Hüseyin Efe
Danişmendli İsmail Efe
Mesudlarlı Mestan Efe
Kozalaklı Mehmet Efe
Sancakların Ali Efe
Dokuzun Hasan Hüseyin Efe
Tekeli İsmail Efe
Sökeli Ali Efe
Ese Efe
Germencikli Sarı Efe
Aslan Yürekli Efe ve diğerleri.

Ayrıca Atçalı Kel Memet , Çakırcalı Mehmet Efe, Posluoğlu Mehmet Efe, Kamalı Zeybek de mertlikleri ile tanınmış eşkıya grubundan efelerdir. Nazilli’nin Yağdere köyünden Sinanoğlu da ünlü bir zeybektir.

 

Aydın’ın 27 Mayıs 1919’da Yunanlılar tarafından işgali üzerine Kıllıoğlu Hüseyin Efe ile Yörük Ali Efe’nin kızanları bir araya gelerek askeri komutanlarla (Albay Şefik Bey ve arkadaşları) işbirliği yapmışlardır. Efeler asker toplamaya başlamışlar, halkı silahlandırarak Karahayıt’ın Armutlu köyünde bir araya gelmişlerdir. Burada Kozalaklı Mehmet Efendi de gruba katılmıştır. Ortaya çıkan birliğin başına Yörük Ali Efe geçmiştir.

Milli Mücadeleye Katılan Efeler

Yörük Ali Efe Kuru Köylü Ahmet Efe
Demirci Mehmet Efe Alim Efe
Kıllıoğlu Efe Bakırlı Efeler
Ese Efe Saçli Efe
Tekeli İsmail Efe Sancaktarın Ali Efe Tavaslı Ömer
İsmail Arslan Yürek Dokuzun Mehmet Efe Salcı Ali Çavuş
Sökeli Ali Efe Muharrem Çavuş
Danişmentli İsmail Efe Durmuş Ali Efe Solağın Ahmed
İbrahim Çetin Çavuş Mestan(Emir) Efe Kara Mustafa
Çete Efe Patağın Mehmet
Adalı Efe Cesur İbrahim
Tuzsuz Efe Kör Ahmed
Sökeli Caferaki Kadıköylü Tahir
Duacıllı İbrahim Koca Mustafa Keleş Mehmet Alinin Süleyman
Mehmet Efe Soğancılı Kara İmam
Kara Ahmet Böcekli Halil
Kara Erkek Davaslı Osman
Gökçen Efe Kara İbrahimoğlu